Εγκεφαλικά συστήματα που εμπλέκονται στην θεραπευτική παρέμβαση

Κατά την διάρκεια της μάθησης μιας τραυματικής κατάστασης δημιουργούνται συνειδητές μνήμες από ένα εγκεφαλικό σύστημα που περιλαμβάνει τον ιππόκαμπο και τις σχετικές περιοχές του φλοιού και ασυνείδητες μνήμες, οι οποίες καθορίζονται από μηχανισμούς αντίδρασης ενάντια στον φόβο, μέσα από ένα σύστημα με βάση την αμυγδαλή. Αυτά τα δύο συστήματα συνδέονται, λειτουργούν παράλληλα και εμπλέκονται στην αποθήκευση διαφορετικών ειδών πληροφοριών. Όταν τα ερεθίσματα που ήταν παρόντα κατά την διάρκεια της μάθησης του αρχικού τραύματος, τα συναντά κανείς στην μετέπειτα ζωή, το καθένα από αυτά τα δύο συστήματα είναι σε θέση να ανακτήσει τις μνήμες του. Στην περίπτωση της αμυγδαλής η ανάκτηση έχει ως αποτέλεσμα την προετοιμασία του σώματος για την αντιμετώπιση του κινδύνου μέσω σωματικών αντιδράσεων. Ενώ, στο σύστημα του ιππόκαμπου ενεργοποιούνται συνειδητές αναμνήσεις

Χαρακτηριστικά συστήματος αμυγδαλής

• Οι συναισθηματικές αντιδράσεις σχηματίζονται στην αμυγδαλή χωρίς την συνειδητή επεξεργασία (γνωσίες) των ερεθισμάτων.
• Το σύστημα της αμυγδαλής προκαλεί ταχύτερη αντίδραση στο ερέθισμα. Το σήμα κινδύνου φτάνει πιο γρήγορα στην αμυγδαλή απ’ ότι στον φλοιό. Μέχρι ο φλοιός να εντοπίσει το σήμα κινδύνου, η αμυγδαλή ήδη αντιδρά στην απειλή.
• Στην αμυγδαλή προκαλούνται αυτόματες απαντήσεις στον κίνδυνο. Έτσι τα συναισθήματα και οι σωματικές αντιδράσεις προκαλούνται αυτόματα. Σε αντίθεση, τα συστήματα που σχετίζονται με την γνωστική επεξεργασία των πληροφοριών, έχουν ευελιξία αντίδρασης και επιλογής τη στιγμή που υπάρχει η γνωσία (σκέψη).
• Από τη στιγμή που η συναισθηματική μνήμη εγκαθίσταται στην αμυγδαλή, μια μετέπειτα έκθεση έστω και σε ελάχιστα ερεθίσματα που ήταν παρόντα κατά την διάρκεια της τραυματικής εμπειρίας, θα πυροδοτήσει την φοβική αντίδραση. Το σύστημα της αμυγδαλής αντιπροσωπεύει μια χοντρική εικόνα του εξωτερικού περιβάλλοντος, ενώ ο φλοιός προσδίδει περισσότερες λεπτομέρειες και ακρίβεια σε αυτή την εικόνα. Επίσης, το σύστημα του φλοιού, έχει διαπιστωθεί ότι καταστέλλει τις αντιδράσεις μέσω της γνωστικής επεξεργασίας, ενώ η αμυγδαλή δεν τις αναστέλλει, αντιθέτως τις κινητοποιεί.

Σκοπός της Ψυχοθεραπείας

Σκοπός της Ψυχοθεραπείας είναι η ανάκληση και η αναγνώριση των Σχημάτων με σκοπό την συνειδητοποίηση σκέψεων, συναισθημάτων, σωματικών αισθήσεων και τρόπων αντιμετώπισης των καταστάσεων στην παιδική ηλικία. Όταν το ασυνείδητο τραυματικό υλικό έρθει στην επιφάνεια, τότε ο θεραπευόμενος θα είναι σε θέση να αναπτύξει και να ασκήσει την ελεύθερη βούληση πάνω στα Σχήματά του. Με άλλα λόγια, η θεραπεία είναι ένας τρόπος δημιουργίας σύνδεσης στις εγκεφαλικές οδούς που ελέγχουν την αμυγδαλή, με σκοπό την ρύθμιση της έκφρασης των συναισθηματικών αναμνήσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με την αύξηση του συνειδητού ελέγχου επάνω στα σχήματα, δηλαδή όταν βάζουμε το φλοιό να ελέγχει την αμυγδαλή. Ο στόχος είναι, η εξασθένηση των τραυματικών αναμνήσεων, συναισθημάτων, σωματικών αισθήσεων, αλλά και συμπεριφορών που συνδέονται με τα Σχήματα.

Πηγές

Kolb, B., & Whishaw, I. Q. (2003). Fundamentals of human neuropsychology (5th ed.). Worth Publishers.

Pinel, J.P.J. (2009). Biopsychology. (7^th ed.). United States of America: Pearson Education, Inc.

Young, J.E., Klosko, J., & Weishaar, M.E. (2022). Θεραπεία Σχημάτων: Ένας οδηγός για τον θεραπευτή. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.